Một bộ pin ở Đại học Oxford khiến hai chiếc chuông reo liên tục suốt 180 năm nhưng không ai biết chính xác tại sao nó hoạt động lâu như vậy.

Vào giữa thế kỷ 19, Robert Walker, giáo sư vật lý ở Đại học Oxford, mua được một thiết bị thú vị. Đó là bộ pin được thiết kế để đẩy quả cầu kim loại dao động nhanh giữa hai khối chuông nhỏ. Cho đến nay, thiết bị mang tên Chuông điện Oxford vẫn phát ra tiếng kêu sau 180 năm từ khi sản xuất. Các nhà khoa học cho biết chiếc chuông đã kêu hơn 10 tỷ lần, theo Smithsonian Magazine.

Chuông điện Oxford ở phòng thí nghiệm Clarendon. (Ảnh: Wikimedia).

Chế tạo bởi Watkins và Hill, một công ty sản xuất thiết bị ở London, Anh, chiếc chuông được gửi đến Walker kèm theo tờ ghi chú “Sản xuất năm 1840”. Hiện nay, chiếc chuông được trưng bày tại Phòng thí nghiệm Clarendon thuộc Đại học Oxford. Các nhà nghiên cứu chưa biết chính xác cơ chế nào giúp thiết bị được sách Kỷ lục Guinness công nhận là “bộ pin bền nhất thế giới” hoạt động lâu như vậy. Việc tháo rời thiết bị để nghiên cứu có thể phá hỏng nó.

Thiết bị sử dụng pin khô, một trong những loại pin điện đầu tiên do linh mục kiêm nhà vật lý Giuseppe Zamboni phát triển vào đầu thế kỷ 19. Pin khô bao gồm các đĩa tròn bằng bạc, kẽm, lưu huỳnh hoặc vật liệu khác xếp xen kẽ nhau để sản sinh dòng điện cường độ thấp.

“Chúng tôi chưa biết chắc chắn cấu tạo bên trong bộ pin, nhưng lớp phủ bên ngoài là lưu huỳnh”, AJ Croft, nhà nghiên cứu từng làm việc tại Phòng thí nghiệm Clarendon, cho biết trong một bài báo đăng năm 1984 trên tạp chí Vật lý học châu Âu. “Zamboni từng chế tạo những khối pin tương tự, gồm khoảng 2.000 lá thiếc mỏng dính vào giấy phủ hợp chất kẽm lưu huỳnh ở một mặt và mangan dioxide ở mặt còn lại”.

Chiếc chuông không kêu inh ỏi như đồng hồ báo thức mà chỉ phát ra âm thanh rất nhỏ bởi dòng điện chạy qua có điện thế rất thấp. Để khám phá bí ẩn của Oxford Electric Bell, các nhà nghiên cứu chắc chắn phải đợi cho tới khi bộ pin cạn điện hoặc thiết bị tự hỏng theo thời gian.

• Loài rắn độc nhất sẽ “vượt biên” sang Đông Nam Á vì biến đổi khí hậu
• Hành tinh khác ẩn trong lòng Trái đất, làm lục địa dịch chuyển
• Phát hiện hồ nước bí ẩn “treo” lơ lửng trong hang Thung

Cựu vận động viên khuyết tật John McFall đang hợp tác với Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) trong một nghiên cứu mang tính đột phá để xem liệu người khuyết tật có thể sống và làm việc trong không gian hay không.

Đó là thử thách mà bất kỳ phi hành gia mới vào nghề nào cũng phải trải qua. Nó chắc chắn không dành cho những người yếu tim, hay những người sợ không gian chật chội. Với một tiếng kêu vang, cánh cửa đóng sầm lại, nhốt ông John McFall trong bóng tối của một chiếc hộp kim loại.

Quá trình quay bắt đầu. Ông đang ở trong một máy ly tâm khổng lồ, quay vòng liên tục để mô phỏng lực hấp dẫn (lực G) cực độ của một vụ phóng tên lửa. “Nó quay càng nhanh thì lực G càng cao”, ông John giải thích. “Và hôm nay chúng tôi sẽ tăng lên khoảng 6 G – gấp sáu lần lực hấp dẫn. Nó tái tạo những gì sẽ xảy ra khi bạn trở lại bầu khí quyển”.

Cuộc thử nghiệm này là một phần trong chương trình đào tạo của ông John với Cơ quan Vũ trụ Châu Âu. Năm 2022, ông được chọn làm ứng cử viên phi hành gia khuyết tật đầu tiên, nhằm để nghiên cứu liệu ông có thể lên vũ trụ an toàn hay không. Ông John là một người cụt chân, ông đã bị mất phần dưới của chân phải trong một vụ tai nạn xe máy khi mới 19 tuổi. Ông thường đeo chân giả công nghệ cao, nhưng ông đã tháo nó ra để kiểm tra tác động của máy ly tâm lên bắp chân của mình.

Bác sĩ phẫu thuật ESA, cô Maybritt Kuypers, chịu trách nhiệm theo dõi ông. “Đây là lần đầu tiên chúng tôi có một người cụt chân trong máy ly tâm. Về cơ bản, phi hành gia nằm ngửa trong tư thế ngồi, điều này sẽ ảnh hưởng đến lưu lượng máu, bao gồm cả ở chân. Chúng tôi tò mò muốn biết nó ảnh hưởng đến anh ấy như thế nào, nhưng mọi chuyện đã diễn ra rất tốt đẹp”, cô cho biết.

Ông John đã tạm dừng sự nghiệp bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình của mình để dấn thân vào lĩnh vực đào tạo phi hành gia, chuyển từ Anh đến Trung tâm Phi hành gia Châu Âu ở thành phố Cologne, Đức. Cho dù ông không được đảm bảo sẽ có một chuyến bay vào vũ trụ, nhưng nghiên cứu này sẽ xem xét những chỉ tiêu để biến điều đó thành hiện thực – tàu vũ trụ, bộ quần áo phi hành gia và các loại chân giả khác nhau của ông.

Hiện giờ, ông John đang đánh giá chân chạy của mình. Từng là vận động viên chạy nước rút Paralympic (Thế vận hội Người khuyết tật) và đoạt huy chương, thể thao là một phần quan trọng trong cuộc đời ông. Và việc giữ dáng trong vũ trụ là rất quan trọng để duy trì khối lượng cơ và mật độ xương.

Giờ ông John đang sử dụng một máy chạy bộ chống trọng lực đặc biệt, giúp tái tạo các điều kiện không trọng lượng trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS). Một luồng không khí nâng ông lên cao, khiến ông nhẹ đi. Nhưng bởi vì máy chạy bộ khiến ông nhẹ đi khoảng 80% trọng lượng cơ thể, nên chân của ông không thể hoạt động tốt. “Tôi nhận thấy bàn chân bị quá cứng. Đó là bởi vì tôi trở nên nhẹ cân và đặt ít lực hơn vào bàn chân, nên nó bẻ cong ít hơn và từ đó ít lực đàn hồi hơn”, ông nói.

Ông cho rằng, ông cần một chân giả linh hoạt hơn, nhưng câu chuyện không dừng tại đó. Trong một chuyến bay hình parabol vào năm ngoái, khi ông John lần đầu tiên trải nghiệm cảm giác không trọng lượng, ông nhận thấy chiếc chân giả công nghệ cao của mình sẽ cần được điều chỉnh lại. Trên thực tế, ông John nghĩ rằng có khả năng ông sẽ cần một vài chiếc chân giả trên ISS. “Sẽ có một chân giả chuyên để chạy, một bộ vi xử lý dự phòng, và cả một chân giả cơ khí có thể được đeo bên trong bộ đồ du hành vũ trụ khi phóng và quay trở lại. Tôi sẽ cần một tủ đựng chân giả”, ông nói.

ESA là cơ quan vũ trụ đầu tiên thực hiện một dự án như thế này. Cho đến bây giờ, tình trạng khuyết tật của ông John có thể đã ngăn cản ông trở thành phi hành gia, nhưng ông Frank De Winne, người đứng đầu Trung tâm Phi hành gia Châu Âu, muốn thay đổi điều đó. “Chúng tôi nghĩ đây là một cơ hội tuyệt vời vì chúng tôi có rất nhiều tài năng phi thường – những người khuyết tật như John. Tại sao chúng ta không cố gắng rèn giũa tài năng này cho những sứ mệnh lớn lao như trở thành phi hành gia?”, ông cho biết.

Ông John McFall chuẩn bị trong máy ly tâm.

Việc chuyển đến Đức là một thay đổi lớn cho vợ ông, bà Sonia, một cựu vận động viên thể dục dụng cụ Olympic và ba đứa con nhỏ Fin, Isla và Immy của họ. Tụ tập quanh bàn ăn tối, các em bàn tán về công việc mới của bố. Con trai cả Fin không thể tin được bố em đã đổi nghề bác sĩ để làm một công việc mà có thể “đưa ông vào khoảng không đen tối” của không gian.

Bà Sonia tin rằng sự nghiệp mới của ông John hoàn toàn phù hợp với ông. “Điều quan trọng trong gia đình chúng tôi là luôn tận dụng mọi cơ hội. Và đối với tôi, đây là một cơ hội mà anh ấy đã nắm bắt thành công. Tôi hy vọng anh ấy sẽ được đền đáp xứng đáng, đó là được bay vào vũ trụ và cho mọi người thấy rằng đó là điều khả thi”, bà nói.

Một chuyến bay hình parabol đã cho ông John cơ hội để xem xét chiếc chân giả của ông.

Trở lại máy ly tâm, ông John giơ ngón tay cái lên khi ông bước ra khỏi cỗ máy. “Nó thật tuyệt vời. Và bạn biết gì không? Tôi đã không hề để ý đến chân phải của mình trong toàn bộ quá trình. Đó có lẽ là phần khiến tôi cảm thấy thoải mái nhất, và nó thật sự hữu ích cho nghiên cứu này”, ông nói với nụ cười lớn.

Ông John đã thực hiện được một nửa dự án và đến nay vẫn chưa tìm thấy yếu tố nào có thể cản trở nhiệm vụ. “Tôi hy vọng nó sẽ mở rộng tầm nhìn và kiến ​​thức của mọi người về khả năng của một người khuyết tật. Nhưng tôi cũng hy vọng rằng họ chỉ coi tôi là John. Bởi vì tôi chỉ là John, tôi muốn trở thành một phi hành gia, và đồng thời tôi khuyết tật về mặt thể chất. Đây là thông điệp mà chúng tôi đang cố gắng truyền tải”, ông nói.

• Vì sao trong thang máy thường lắp gương bốn phía?
• Nữ sinh Việt sáng chế xe lăn cho người khuyết tật
• Làm thế nào để trở thành một phi hành gia?

Các trận động đất kỳ lạ ở vùng Vogtland – Đức, giáp biên giới Czech, có thể là dấu hiệu của một hoạt động bất thường trong lòng Trái đất.

Gọi các trận động đất ở Vogtland là kỳ lạ bởi khu vực này không nằm trên ranh giới của bất kỳ mảng kiến tạo nào. Mảng kiến tạo có thể hiểu là các mảnh vỏ của Trái đất, liên tục dịch chuyển và hay gây ra hoạt động địa chất như động đất, núi lửa ở rìa mỗi mảng.

Để lý giải hiện tượng này, nhóm khoa học gia đẫn dầu bởi TS Torsten Dahm, nhà địa vật lý tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Địa chất GFZ Đức, đã triển khai một mạng lưới máy đo địa chấn mới trong khu vực.

Từ đó, họ chỉ ra một cơ chế bất ngờ có thể là nguyên nhân của động đất.

Bên dưới lớp vỏ mỏng của Trái đất là các cấu trúc nóng bỏng bao gồm lớp phủ trên, lớp phủ dưới, lõi ngoài và lõi trong – (Ảnh đồ họa AI).

Những máy đo địa chấn này đã ghi lại một loạt động đất vào cuối tháng 3 vừa qua, không hề giống các loạt động đất khác trong khu vực.

Cụ thể, tâm chấn của các trận động đất trong loạt này dường như đã trôi về phía Bắc 15km so với các loạt động đất trước đó, cho thấy thay vì xảy ra trên một trục đứt gãy thẳng đứng, các loạt động đất ở đầy dường như liên quan đến một cấu trúc nằm ngang.

Điều này cho thấy tình hình địa chấn phức tạp dưới khu vực đẹp như tranh vẽ với những ngọn đồi nhấp nhô và đồng cỏ xanh tươi này.

Nói với Live Science, TS Dahm cho biết lý do xảy ra động đất trong khu vực vẫn chưa rõ ràng nhưng rất có thể, chúng là kết quả của khí CO₂ sủi bọt từ chất lỏng magma ở độ sâu khoảng 50km.

Tuy vậy, không có núi lửa nào đang hoạt động trong khu vực và có rất ít bằng chứng về hoạt động núi lửa thời cổ đại.

Có một kịch bản có thể lý giải cho điều này: Trong một sự kiện hiếm gặp, magma ở lớp phủ bên dưới khu vực đã bị xì ra, thoát lên trên lớp vỏ.

Lực nén trong lớp vỏ có thể sẽ giữ cho những magma này không phun trào, nhưng chúng có thể tích tụ trong lớp vỏ theo thời gian.

Điều này dẫn đến hai khả năng:

• Một là trong hàng chục đến hàng trăm ngàn năm tới, sẽ có các núi lửa mới phát triển trong khu vực.
• Hai là một kịch bản ôn hòa hơn: Chúng chỉ đơn giản là nằm mắc kẹt ở đó, di chuyển và gây ra các trận động đất nhẹ.

Phát hiện gợi ý về hiện tượng magma xì ra từ lớp phủ cũng có thể giúp lý giải các trận động đất kỳ lạ ở một số nơi khác trên thế giới.

Lớp phủ vốn là lớp ngay bên dưới lớp vỏ trong cấu trúc Trái đất, nơi diễn ra nhiều hoạt động địa vật lý – địa hóa học phức tạp ảnh hưởng đến sự phát triển của hành tinh và mọi thứ tồn tại trên bề mặt.

• Hang tử thần ở Costa Rica có thể mang đến cái chết cho bất kỳ sinh vật nào bước vào nó
• Các nhà khoa học tạo ra nhựa tự hủy, thế giới có giảm được ô nhiễm nhựa?
• Trung Quốc phát hiện thiên hà hydro trung tính cách Trái đất 5 tỷ năm ánh sáng

Một người đàn ông ở Anh đang nhổ cỏ trong khu vườn của mình đã tình cờ khám phá ra một hòn đá khắc thông điệp 1.600 năm tuổi. Đó là bảng chữ cái Ireland quý hiếm.

Các cuộc điều tra cho thấy hòn đá có khắc một thông điệp ogham, một bảng chữ cái người Ireland sử dụng từ thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên.

Thoạt nhìn, dòng chữ trông giống như một loạt các đường thẳng đứng cắt trên hòn đá có kích thước bằng một thanh sô cô la. Nhưng thực ra đây là một dòng chữ ogham, một bảng chữ cái dùng để viết tiếng Ireland sơ khai từ thế kỷ thứ 4 và tiếng Ireland cổ từ thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 9. Phát hiện này đã khiến các nhà khảo cổ bối rối bởi họ không thể giải thích làm thế nào hòn đá có dòng chữ cổ này lại có mặt ở thành phố Coventry, miền trung nước Anh.

Hòn đá và dòng chữ cổ bằng bảng chữ cái ogham được tìm thấy trong một khu vườn ở thành phố Coventry của Anh. (Ảnh: Bảo tàng và Phòng trưng bày Nghệ thuật Herbert).

Có người cho rằng, đây có thể là đồ lưu niệm, thứ được các tu sĩ Cơ đốc giáo Ireland mang theo trong sứ mệnh cải đạo những người Mercians ngoại giáo trong khu vực hoặc một cách giới thiệu của thương nhân Ireland.

Teresa Gilmore, nhà khảo cổ học tại Quỹ Bảo tàng Birmingham, Anh cho biết: “Có rất nhiều khả năng giải thích tại sao nó lại xuất hiện. Đây là một trong những phát hiện đáng kinh ngạc”.

Gilmore là nhân viên liên lạc phát hiện cho Chương trình Cổ vật Di động của Bảo tàng Anh, tổ chức này đã được trao tặng hòn đá này vào năm 2020.

Giáo viên địa lý Graham Senior, người đã tìm thấy viên đá khi ông đang nhổ cỏ trong khu vườn của mình ở Coventry trong thời gian phong tỏa vì đại dịch COVID-19 vào năm 2020. Ông chia sẻ: “Tôi chú ý đến nó khi đang dọn sạch một phần cây cối um tùm trong khu vườn. Lúc đầu, tôi nghĩ đó là một loại lịch nào đó. Sau này tôi phát hiện ra đó là một hòn đá ogham và đã có tuổi đời hơn 1.600 năm tuổi thật khó tin”.

Senior đã liên hệ với Chương trình Cổ vật Di động, nơi ghi lại các đồ vật lịch sử được phát hiện ở Anh và xứ Wales.

Chữ viết Ireland

Những nỗ lực của Gilmore đã được đền đáp khi nhà sử học Katherine Forsyth của Đại học Glasgow nhìn thấy những bức ảnh về hòn đá, người đã xác nhận những đường nét trên đó là một dòng chữ theo phong cách ogham thời kỳ đầu.

Gilmore giải thích rằng phần đầu tiên liên quan đến tên của một người – “Mael Dumcail” – nhưng ý nghĩa của phần còn lại vẫn chưa được biết.

Vật thể được làm bằng đá sa thạch. Các đường khắc được cắt thành ba góc giữa các mặt của phiến đá. Đây là cách viết phổ biến của thể loại chữ ogham trước khi xuất hiện giấy da và giấy viết.

Ogham có một số điểm tương đồng với chữ rune Bắc Âu, cũng bao gồm các đường thẳng. Nhưng ogham chỉ sử dụng các đường thẳng song song theo nhóm và dường như nó đã được phát triển độc lập để viết bằng tiếng Ireland. Ogham được thay thế bằng chữ Insular, một bảng chữ cái thời trung cổ từng được sử dụng trên khắp nước Anh, chủ yếu để viết tiếng Latinh.

Hòn đá này là một phát hiện hiếm có. Chỉ có khoảng 400 bản khắc ogham được biết đến (so với hàng nghìn bản khắc chữ rune Bắc Âu) và chỉ có 10 bản khắc được tìm thấy ở Anh.

• Khai quật được miếng vàng khắc câu thần chú gọi quỷ tại Serbia
• Hoàn tất tự điển về Ai Cập cổ
• Phát hiện hàng trăm bùa chú niên đại 2000 năm

Năm 1969, Steve Orfield vừa tốt nghiệp đại học. Ông ấy ra trường và làm việc như một nhân viên bán hàng cho ngành nội thất văn phòng. Ở thời điểm đó, những chiếc hộp làm việc ngăn cách mọi người để giữ sự riêng tư cho mỗi nhân viên văn phòng đang trở nên thịnh hành.

Orfield được giao nhiệm vụ đi bán một chiếc hộp như vậy, nó được quảng cáo là có khả năng cách tâm tuyệt đối. Người bên ngoài không thể nghe lỏm cuộc nói chuyện điện thoại của người ngồi bên trong, hay bị bất cứ âm thanh phiền toái nào phát ra từ bên trong.

Những căn phòng tiêu âm tuyệt đối đã được ấp ủ từ thập niên 1960.

Nhưng nó chỉ là quảng cáo. Chiếc hộp đã không làm việc hiệu quả. Không ai biết tại sao thiết kế của nó lại thất bại, ngay cả nhà sản xuất cũng không giải thích nổi. Orfield bỏ việc, và một vài năm sau đó, người ta thấy ông cho xây dựng cả một phòng thí nghiệm ở Minneapolis.

Bên trong Phòng thí nghiệm Orfield đặt tại Đại học Birghham Young, Mỹ có một căn buồng được mệnh danh là căn phòng yên tĩnh nhất trên Trái Đất. Orfield đã thành công trong việc tạo ra một căn phòng triệt tiêu mọi âm thanh phát ra từ nó.

Steve Orfield bên trong căn phòng yên tĩnh nhất Trái Đất mà ông tạo ra.

Nhưng nó là một báu vật mà Orfield không thể bán cho ai hết, ông biến nó thành một trung tâm nghiên cứu đa ngành, phục vụ mọi thử nghiệm liên quan đến âm thanh tinh tế nhất.

Các công ty sẽ đem sản phẩm của họ tới đây để kiểm tra những tiếng ồn mà chúng có thể tạo ra. Và NASA đã gửi các phi hành gia để giúp họ thích nghi với sự im lặng của không gian.

Điều gì sẽ xảy ra bên trong căn phòng yên tĩnh nhất thế giới?

Căn phòng được gọi là buồng anechoic, với anechoic trong tiếng Latin nghĩa là “no echo” – “không phản xạ” hay “không có tiếng vang“. Nó thực chất là một căn buồng, bên trong một căn buồng, bên trong một căn buồng khác.

Tất cả tường, nền nhà và trần nhà của nó được lót bằng các tấm nêm sợi thủy tinh giống bọt biển dày gần 100 cm. Tiếp đó, sáu mặt căn buồng được bọc bằng các tấm thép dày tới 10 cm. Ngoài cùng là một lớp bê tông dày 30 cm nữa.

Sáu mặt căn buồng được bọc bằng các tấm thép dày tới 10cm.

Orfield cho biết các căn phòng yên tĩnh nhất mà bạn từng bước vào, chẳng hạn như một phòng ngủ có mức độ ồn thấp nhất cũng rơi vào khoảng 30 decibel. Nhưng mức độ ồn trung bình bên trong Phòng thí nghiệm Orfield chỉ là -13 decibel. Điều đó có nghĩa là những sóng âm tồn tại trong này dưới cả ngưỡng tai người có thể cảm nhận được.

Căn buồng không có tiếng vang này đích thị là nơi yên tĩnh nhất trên Trái Đất. Và có những tin đồn kỳ lạ về nó. Người ta nói rằng bạn không thể đứng vững ở trong đó. Khi đèn bị tắt đi, và không có một tiếng động nào xung quanh, bạn sẽ mất phương hướng, chóng mặt và buồn nôn.

Khi không có âm thanh, thứ duy nhất bạn có thể nghe thấy là những âm thanh phát ra từ chính cơ thể bạn.

Một số người tin rằng họ có thể bị phát điên khi ở trong căn phòng này. Bởi sự im lặng có thể cũng giống như một hình thức tra tấn. Khi không có âm thanh nào phát ra từ bên ngoài, thứ duy nhất bạn có thể nghe thấy là những âm thanh phát ra từ chính cơ thể bạn. Đó là tiếng sột soạt của quần áo, tiếng nuốt nước bọt, tiếng thở, nhịp tim đập và thậm chí cả tiếng máu chảy trong não bộ.

Bạn có thực sự phát điên sau 45 phút ở trong căn phòng yên lặng nhất Trái Đất?

• Căn phòng yên tĩnh nhất Trái Đất là của Microsoft
• Bên trong căn phòng yên lặng nhất thế giới của IBM có gì?

Sau một thế kỷ vắng bóng do nạn săn bắt, những con cá voi Sei khổng lồ màu xanh xám đang quay trở lại vùng biển Patagonia của Argentina.

Vào những năm 1920 và 1930, hoạt động săn bắt cá voi dọc theo bờ biển Argentina và nhiều nơi khác đã khiến số lượng cá voi Sei sụt giảm nghiêm trọng. Tuy nhiên, nhờ lệnh cấm săn bắt cá voi toàn cầu vì mục đích thương mại được áp dụng trong 50 năm qua, quần thể cá voi Sei cùng nhiều loài khác đã có cơ hội hồi sinh.

Cá voi Sei – (Ảnh: marinebio.org).

Ông Mariano Coscarella, nhà sinh vật học và chuyên gia nghiên cứu hệ sinh thái biển tại CONICET – cơ quan khoa học nhà nước Argentina, chia sẻ: “Cá voi Sei biến mất không phải do tuyệt chủng mà do bị săn bắt đến mức không ai nhìn thấy chúng nữa“.

Ông Coscarella cho biết việc phục hồi số lượng cá voi Sei đến mức có thể nhìn thấy thường xuyên ngoài khơi Argentina có thể mất nhiều thập kỷ.

Ông cho biết cá voi Sei sinh sản 2-3 năm một lần, vì vậy phải mất gần 100 năm để số lượng của loài cá này tăng lên mức đáng kể để mọi người nhận ra sự hiện diện của chúng.

Tháng trước, nhóm nghiên cứu đã gắn thiết bị theo dõi qua vệ tinh lên một số cá voi Sei để lập bản đồ hành trình di cư của chúng. Họ đã ghi lại hình ảnh của những con cá voi này từ thuyền, máy bay không người lái và dưới nước.

Ông Coscarella khẳng định đây là minh chứng cho thành công của công tác bảo tồn trên quy mô toàn cầu, đồng thời nhấn mạnh rằng lệnh cấm săn bắt cá voi toàn cầu đóng vai trò then chốt trong việc gia tăng số lượng cá voi Sei.

• Xác 337 con cá voi mắc cạn làm thay đổi vịnh biển Chile
• Video: Đàn cá voi sát thủ tấn công cá voi khổng lồ
• Top 72 loài động vật biển lớn nhất thế giới

Vô tình đầu độc những chú chim ăn xác trên khắp Nam Á, một số cộng đồng ở khu vực này buộc phải từ bỏ tập tục lâu đời của mình.

Các nghi thức truyền thống của cộng đồng Parsi (Tạm dịch: Bái hỏa giáo – PV) ngày càng khó thực hiện do sự suy giảm nhanh chóng của kền kền ở Ấn Độ, Iran và Pakistan. Nguyên nhân chính được cho là quá trình đô thị hóa ồ ạt và vấn đề sử dụng hóa chất trong chăn nuôi ở Nam Á.

97% kền kền ở khu vực Nam Á đã biến mất, theo một khảo sát vào năm 2007. (Ảnh: Bird Count India).

Thiên táng

Trong nhiều thiên niên kỳ, cộng đồng Parsi có truyền thống mai táng người đã khuất trên các công trình gọi là tháp Im lặng (dakhma). Theo giáo lý Parsi, người chết khi được đặt lên phần đỉnh tháp sẽ tránh bị ô uế và giữ nguyên được ba yếu tố thiêng liêng là đất, lửa, nước trong cơ thể.

Qua thời gian, các thi thể người Parsi sẽ phân hủy và tỏa ra mùi hôi đặc trưng. Dựa theo mùi hôi này, đàn kền kền sống gần đó sẽ đến ăn xác của người đã khuất. Lúc này, những gì còn lại trên đỉnh tháp chỉ là một bộ xương trắng. Sau một năm trải qua sương gió, bộ xương sẽ được đưa vào khu vực trung tâm tháp Im lặng để phân hủy. Cuối cùng, phần tro cốt sẽ được lọc qua than và cát trước khi bị cuốn trôi ra biển.

Tranh vẽ hai tòa tháp Im lặng của người Parsi. (Ảnh: Wikimedia).

“Chúng tôi không thể thực hiện tập tục của mình được nữa”, Hoshang Kapadia, một cư dân Karachi, 80 tuổi, cho biết. “Sinh hoạt của con người đã làm mai một tập tục của chúng tôi”.

Kapadia giải thích rằng mục đích người Parsi thực hiện tập tục “thiên táng” là để “trả lời mọi thứ” cho thế giới. “Dù có chết, chúng tôi cũng không muốn làm ô nhiễm Trái Đất”, ông nói.

Thành phố Karachi, được xây dựng bên biển Ả Rập, là nơi sinh sống của khoảng 800 người Parsi. Thành phố chỉ còn lại hai tòa tháp Im lặng để phục vụ cho tập tục “thiên táng”. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, cả hai tòa tháp gần như không được sử dụng.

“Con mắt thần của chim kền kền có thể hỗ trợ linh hồn con người chuyển đổi từ thế giới này sang thế giới khác. Việc dâng thi thể của người đã khuất cho chim kền kền được xem là hành động thánh thiện nhất của người Parsi”, Shirin, một người Parsi sống ở Karachi, cho biết.

“Quá trình đô thị hóa ồ ạt và những thay đổi về môi trường sống ở Karachi đã khiến chúng tôi phải tạm dừng thực hiện “thiên táng”. Bởi lẽ, các tòa tháp Im lặng đáng ra phải được xây trên đỉnh đồi và cách xa khu dân cư”, anh nói thêm. “Truyền thống của chúng tôi đang chết dần, nhất là khi môi trường thay đổi ngày càng nhiều”.

97% kền kền biến mất

Không giống như những loài ăn xác thối khác, kền kền là động vật bắt buộc phải ăn xác thối. Nghĩa là chúng không thể chuyển đổi linh hoạt giữa ăn thịt tươi và xác thối như các loài linh cẩu, chó rừng, quạ… mà chỉ có thể ăn xác của động vật đã bốc mùi.

Vài chục năm gần đây, kền kền trên khắp Ấn Độ đã chết hàng loạt. Nguyên nhân chính là do ngộ độc thuốc chống viêm diclofenac, một loại thuốc được sử dụng cho gia súc ở Ấn Độ và Pakistan.

Khi những con gia súc có dùng thuốc chống viêm chết, kền kền ăn xác của chúng. Sau đó, kền kền sẽ bị sưng tấy, viêm nhiễm, suy thận và chết. Một nghiên cứu vào năm 2007 ở Ấn Độ cho thấy có khoảng 97% chim kền kền ở quốc gia này và các khu vực lân cận đã biến mất.

Tòa tháp Im lặng ở Karachi hầu như không được sử dụng trong những năm gần đây. (Ảnh: flickr).

Cộng động Parsi ở Ấn Độ đang nghiên cứu cách nhân giống kền kền trong điều kiện nuôi nhốt và sử dụng “thiết bị tập trung ánh sáng mặt trời” để đẩy nhanh nghi thức “thiên táng”. Tuy nhiên, vì thiết bị tập trung ánh sáng chỉ hoạt động khi thời tiết quang đãng, một số người Parsi buộc phải chôn cất như bình thường thay vì được chết “trong sạch” theo đức tin của họ.

“Người Parsi ở Karachi buộc phải chọn các phương pháp an táng thi thể khác như hỏa táng hoặc chôn cất tại nghĩa trang địa phương vì hai tòa tháp Im lặng đã không thể hoạt động”, Kapadia nói.

Ông cho biết thêm một số thành viên trong cộng đồng đã đề xuất nuôi một nhóm nhỏ kền kền để thực hiện nghi lễ truyền thống này. Tuy nhiên, sau một thời gian nuôi nhốt, họ quyết định thả chúng về tự nhiên để củng cố quần thể kền kền trong khu vực.

Để ngăn sự tuyệt chủng của các loài kền kền, các nhà khoa học khuyến nghị chính quyền ở khu vực Nam Á cấm người dân sử dụng diclofenac trong chăn nuôi. Hiện, chính sách cấm diclofenac đã được thực hiện ở Ấn Độ, Pakistan và Nepal.

• Những loài động vật gặp nguy hiểm nhất hành tinh
• Sự thật đau lòng sau bức ảnh kền kền đợi ăn thịt em bé
• Giải mã bí ẩn tục lệ thiên táng kỳ lạ của người Tây Tạng

Trong suốt lịch sử loài người, vàng luôn là biểu tượng của quyền lực và sự giàu có. Trên vùng đất Varna, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra một nhóm lăng mộ cổ cách đây 6.000 năm.

Trong quá trình khai quật (ngôi mộ số 43), các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng thi thể chủ nhân trong lăng mộ được bao phủ bởi vô số đồ trang trí bằng vàng. Điều khiến các nhà khảo cổ càng khó tin hơn là người đàn ông này có một lớp vỏ bảo vệ bằng vàng đặc biệt ở phần dưới cơ thể. Những đồ vật tang lễ bằng vàng tinh xảo như vậy đã phá vỡ sự hiểu biết của mọi người.

Trước đây, người ta cho rằng đồng là kim loại được con người luyện kim sớm nhất, nhưng bây giờ có lý do để tin rằng luyện vàng và luyện đồng gần như xuất hiện cùng một lúc.

Đồ tang lễ bằng vàng.

Varna là một thành phố ven biển ở Bulgaria và là cảng biển lớn nhất đất nước này. Nó được mệnh danh là “Hòn ngọc của Biển Đen”. Thành phố có khí hậu ôn hòa và bốn mùa rõ rệt khiến nơi đây trở thành địa điểm du lịch nổi tiếng ở Bulgaria. Varna có một lịch sử phong phú – người Hy Lạp đã định cư ở đây từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên và đặt tên cho nó là Odessos.

Vào nửa sau thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên, một số lượng lớn người Slav đã di cư từ phía bắc và đổi tên thành thành phố Varna. Mặc dù Bulgaria có diện tích nhỏ nhưng nó lại nằm trên bán đảo Balkan tại ngã ba Á-Âu và nhiều nền văn hóa phương Đông, phương Tây. Do có nguồn tài nguyên phong phú và vị trí chiến lược nên trong quá khứ nhiều quốc gia đã tìm cách thôn tính, khiến Bulgaria phải trải qua nhiều lần chiến tranh trong lịch sử. Và cũng bởi vậy mà quốc gia này có rất nhiều di tích lịch sử và nhiều di tích còn lưu giữ những nền văn hóa khác nhau.

Trong một dự án xây dựng tình cờ vào năm 1970, những người công nhân đã bất ngờ khai quật được một số hiện vật bất thường. Việc phát hiện ra những hiện vật này đã sớm khơi dậy sự quan tâm lớn của các nhà khảo cổ. Với việc khai quật sâu hơn, một quần thể lăng mộ cổ khổng lồ dần dần được tiết lộ cho thế giới.

Trong mười lăm năm tiếp theo, các nhà khảo cổ đã tiến hành khai quật một cách có hệ thống và chi tiết khu phức hợp lăng mộ cổ này. Họ đã phát hiện hơn 300 ngôi mộ cổ, mỗi ngôi mộ đều được đánh số và ghi chép cẩn thận. Những ngôi mộ cổ này đều có một đặc điểm chung, đó là ít nhiều có những sản phẩm bằng vàng được đặt trong các ngôi mộ.

Một số ngôi mộ chứa hàng trăm hiện vật bằng vàng, trong khi những ngôi mộ khác chỉ chứa một hoặc hai hiện vật. Các nhà khảo cổ đã xác minh nơi đây từng là khu chôn cất từ thời đồ đá mới đến thời đồ đồng. Các nhà khảo cổ đã khai quật được hơn 3.000 món đồ bằng vàng từ 294 ngôi mộ cổ có diện tích khoảng 7.500 mét vuông, bao gồm vòng tay, dây chuyền, hạt và nhiều đồ dùng bằng vàng nguyên chất.

Thông qua việc xác định niên đại bằng carbon phóng xạ, các chuyên gia suy luận rằng những ngôi mộ này được xây dựng vào khoảng năm 4569 đến 4340 trước Công nguyên, nghĩa là chúng có lịch sử hơn 6.000 năm. Đây là một bước ngoặt trong lịch sử loài người, khi con người đang trải qua quá trình chuyển đổi từ thời kỳ đồ đá mới sang thời kỳ đồ đồng đá.

Nói cách khác, lô trang sức bằng vàng tinh xảo này ra đời trong thời kỳ chuyển tiếp của xã hội loài người từ thời kỳ Đồ Đá sang thời đại Đồ Đồng. Sự xuất hiện của đồ đồng có ý nghĩa mang tính lịch sử trong lịch sử phát triển văn hóa nhân loại, thúc đẩy đáng kể việc cải thiện năng suất nông nghiệp và giúp xã hội loài người bước vào thời đại đồ đồng tiên tiến hơn từ thời kỳ đồ đá nguyên thủy.

Dưới góc độ khảo cổ học, dấu hiệu cho thấy xã hội loài người đã bước vào thời đại Đồ Đồng không phải là sự xuất hiện ngẫu nhiên của đồ đồng, mà là đồ đồng đã chiếm một vị trí quan trọng trong sản xuất và đời sống con người. Việc phát hiện ra vàng ở Varna đã giúp mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới về thời đại Đồ Đồng. 

Olga Perevina, một nhà khảo cổ học nổi tiếng người Bulgaria, tin rằng trước đây người ta cho rằng đồng là kim loại được con người nấu chảy sớm nhất. Việc phát hiện ra những đồ trang sức bằng vàng này cho chúng ta lý do để tin rằng việc luyện vàng và luyện đồng xuất hiện gần như cùng một lúc.

Trong số vàng ở Varna, bắt mắt nhất là chuỗi vòng tay vàng. Những chiếc vòng tay lấp lánh này có nguồn gốc từ ngôi mộ số 43. Qua phục chế phần đầu, chủ nhân của ngôi mộ là một người đàn ông khoảng 40 đến 50 tuổi, cao khoảng 170 cm. Ngoài chiếc vòng tay bằng vàng, người đàn ông còn đeo một chiếc vòng cổ làm bằng hạt vàng, ngực và đầu gối được trang trí bằng những miếng vàng.

Một chiếc vỏ bảo vệ bằng vàng thậm chí còn được tìm thấy gần bộ phận sinh dục của anh ta. Mặc dù bộ quần áo anh đang mặc đã mục nát từ lâu nhưng những đồ trang sức bằng vàng lớn nhỏ trang trí trên đó vẫn còn nguyên vẹn. Những phát hiện này chắc chắn cho thấy địa vị cao quý của chủ nhân ngôi mộ.

Chủ nhân của ngôi mộ số 43 có lẽ là một thủ lĩnh bộ lạc đầy quyền lực trong suốt cuộc đời của mình. So sánh với những ngôi mộ cổ khác, hầu hết các ngôi mộ cổ chỉ có một chuỗi hạt và một con dao bằng đá lửa, còn những ngôi mộ sang trọng nhất chỉ có một chiếc vòng tay bằng vàng. Đồ trang sức bằng vàng chỉ được tìm thấy trong một số ngôi mộ cổ. Số lượng và chủng loại đồ vật chôn cất trong những ngôi mộ cổ này đủ cho thấy rằng thậm chí hơn 6.000 năm trước, con người đã được phân chia cao và thấp theo địa vị xã hội.

Trong hơn 300 ngôi mộ cổ này, người ta ngạc nhiên khi thấy có nhiều đồ vật chôn cất dành cho nam giới hơn là dành cho phụ nữ. Điều này cũng cho thấy đàn ông thời bấy giờ có địa vị cao hơn phụ nữ. Hệ thống xã hội đã chuyển từ “mẫu hệ” sang “phụ hệ”. Trong thời kỳ mẫu hệ, phụ nữ có địa vị rất cao nên việc phụ nữ giữ chức vụ lãnh đạo bộ lạc là điều bình thường. Chế độ hôn nhân lúc bấy giờ là chế độ hôn nhân tập thể nên thường xuyên xảy ra tình trạng “biết mẹ mà không biết cha”. 

Với sự phát triển của nền kinh tế tiểu nông, người dân bắt đầu tự cung tự cấp. Đàn ông chịu trách nhiệm trồng trọt lương thực bên ngoài nên họ nhanh chóng nắm lấy huyết mạch kinh tế vào tay mình. Dần dần, đàn ông giành được quyền nói và cuối cùng địa vị của họ cao hơn nhiều so với phụ nữ.

Những hiện vật được phát hiện tại Varna kể cho chúng ta nhiều câu chuyện thời đó nhưng cũng để lại cho chúng ta nhiều bí ẩn chưa được giải đáp. Điều mà các nhà khảo cổ học hiện đại không thể giải thích nhiều nhất là những chiếc nhẫn vàng nhỏ và tinh xảo được tạo ra như thể nào, bởi vì chúng hoàn toàn không có điểm hàn dưới kính hiển vi hiện đại thông thường.

Vào thời cổ đại, phương pháp hàn nguyên thủy nhất đối với các sản phẩm vàng là sử dụng nhiệt độ cao để hàn và vật liệu hàn thường là vàng có độ tinh khiết thấp hơn. Nói chung, các mối hàn càng lộ rõ thì vàng sẽ càng kém nguyên chất. Tuy nhiên, vấn đề là cách đây 6.000 năm, con người không thể làm chủ được các phương tiện công nghệ cao hiện đại, vậy làm thế nào họ có thể khiến cho các mối hàn của sản phẩm vàng trở nên vô hình trước mắt thường hay thậm chí là kính hiển vi thông thường? Chúng ta không có cách nào biết được bí mật của điều này. Chính vì lý do này mà ngôi mộ cổ đã thu hút sự chú ý của toàn thế giới, nhưng cho đến nay, vẫn chưa ai có thể đưa ra lời giải thích hợp lý về thứ kim loại kỳ diệu trong ngôi mộ cổ.

• Những bí mật về đồ trang sức mà những người bán hàng không bao giờ nhắc đến
• Trung Quốc phát hiện một kho báu lớn niên đại hơn 300 năm
• Ngôi mộ địa chủ xa hoa bậc nhất Trung Quốc: Đinh đóng quan tài cũng làm từ vàng ròng

Nghiên cứu cho thấy trí thông minh của loài ong thậm chí vượt xa chúng ta tưởng.

Khoa học ghi nhận loài ong biết hợp tác để giải quyết vấn đề chúng gặp phải, nhưng liệu bộ não nhỏ bé của chúng có vai trò gì trong tinh thần đồng đội này không, hay chỉ đơn thuần là hành vi bẩm sinh?

Để tìm hiểu, các nhà nghiên cứu ở Phần Lan đã cho những con ong vò vẽ chơi với Lego – một trong những món đồ chơi phổ biến nhất thế giới.

Những con ong chơi Lego trong nghiên cứu của các nhà khoa học Phần Lan – (Ảnh: OLLI LOUKOLA).

Olli Loukola, nhà sinh thái học hành vi tại Đại học Oulu, cho biết họ rất ngạc nhiên trước cách những con ong cân nhắc đến chuyển động của một con ong khác, sau đó phối hợp với chuyển động của chúng trong quá trình tương tác với những viên Lego. Hành động này thể hiện trí thông minh xã hội đáng kinh ngạc của loài ong.

Ngoài nhiệm vụ xếp Lego, các nhà nghiên cứu cũng tạo ra một thử thách khác cho nhóm ong. Họ cho chúng chạm vào một cánh cửa trong suốt ở cuối đường hầm để tiếp cận được mật hoa.

Họ nhận thấy con ong đầu tiên đến được cánh cửa nhiều khả năng quay đi nếu “đồng đội” của nó bị giữ lại phía sau, và nó chỉ tiến về phía cửa khi thấy “đồng đội” đã đi đúng hướng.

“Nghiên cứu này cho thấy hành vi hợp tác phức tạp của côn trùng sống theo bầy đàn có thể vượt xa khả năng bẩm sinh hoặc cố định. Chúng thậm chí còn có khả năng học các hành vi thường liên quan đến động vật như linh trưởng và cá heo”, James Dorey, một nhà khoa học sinh học ở Úc, người không tham gia vào nghiên cứu, nhận xét.

Các nhà khoa học cho biết sẽ cần nghiên cứu sâu hơn để tìm hiểu chính xác những gì ong vò vẽ chú ý đến trong các nhiệm vụ hợp tác, và chúng hiểu vai trò của đồng loại đến mức nào. Tuy nhiên, nhìn chung nghiên cứu đã góp phần xác nhận sự thông minh của loài ong, thậm chí vượt xa những gì mà chúng ta thường nhắc đến.

Những phát hiện của nghiên cứu cũng giúp con người hiểu sâu hơn về hành vi của ong vò vẽ, từ đó ứng dụng trong các lĩnh vực như robot và nông nghiệp.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Proceedings of the Royal Society ngày 1-5.

• Ong chích ở đâu là “thốn” nhất? Đáp án sẽ khiến bạn cực kỳ bất ngờ
• Lần đầu tiên trong lịch sử khoa học chứng kiến loài ong biết dùng công cụ
• Bé gái bốn tuổi phát hiện loài ong tưởng đã tuyệt chủng

Sau nhiều năm trì hoãn, công tác xây dựng tháp Jeddah, tòa nhà chọc trời cao nhất thế giới, tiếp tục trở lại vào đầu tháng 5 ở Arab Saudi.

Tên cũ là tháp Kingdom, sau khi hoàn thành, tòa nhà chọc trời sẽ cao 1.000 m, trở thành công trình đầu tiên trong lịch sử đạt độ cao một kilomet. Đây là một phần trong chương trình phát triển kinh tế tham vọng trị giá gần 20 tỷ USD gần Biển Đỏ và nằm trong số vài siêu dự án đang diễn ra ở Arab Saudi, Newsweek đưa tin.

Tháp Jeddah theo thiết kế (trái) và bộ khung đã hoàn thành 1/3 của công trình (phải). (Ảnh: Mashable).

Tháp Jeddah có chi phí 1,2 tỷ USD, được thiết kế bởi công ty kiến trúc Adrian Smith + Gordon Gill Architecture ở Chicago, bao gồm tổ hợp khách sạn sang trọng, văn phòng, khu cho thuê ngắn hạn và căn hộ. Hôm 9/5, công ty kiến trúc xác nhận với Newsweek quá trình xây dựng đã được nối lại. Tên gọi hiện nay của tháp lấy từ vị trí ở Jeddah, thành phố cảng lớn dọc Biển Đỏ và cũng là thành phố đông dân thứ hai của Arab Saudi.

Khởi công vào năm 2013, quá trình xây dựng tạm dừng vào năm 2018 khi nhà thầu chính là Binladin Group bị loại sau lệnh bắt chủ tịch công ty là Bakr bin Laden, anh trai cùng cha khác mẹ của Osama bin Laden trong chiến dịch chống tham nhũng của Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman. Dự án tiếp tục bị trì hoãn bởi Covid-19.

Khi quá trình xây dựng tạm dừng cách đây 6 năm, khoảng 1/3 công trình đã hoàn thành, theo Architectural Digest. Bộ khung chưa hoàn chỉnh của tòa nhà đứng sừng sững ở Jeddah kể từ sau đó. Khi hoàn thành, tháp Jeddah sẽ cao hơn 152 m so với tháp Burj Khalifa ở Dubai, công trình giữ kỷ lục tòa nhà cao nhất thế giới hiện nay. Nó cũng cao gấp đôi tòa nhà Empire State ở New York, Mỹ và gấp 7 lần tượng Nữ thần Tự do.

Tòa nhà sẽ có đài quan sát lớn nhất thế giới, hệ thống thang máy cao cấp gồm 59 thang vận chuyển du khách ở tốc độ 10 m/s. Hình dáng 3 cánh độc đáo của tháp tối ưu hóa không gian cho dân cư và tầm nhìn từ cửa sổ trong khi thiết kế vát dần từ chân tới đỉnh giúp giảm đáng kể lực cản gió ở độ cao lớn.

Công ty kiến trúc dự kiến công trình sẽ hoàn thành trong vòng 4 – 5 năm tới và nhà thầu mới sẽ được công bố sau vài tuần nữa. Dự án này nằm trong sáng kiến Tầm nhìn 2030 của Arab Saudi, hướng tới đa dạng hóa nền kinh tế trong nước thay vì tập trung vào dầu mở và tăng cường những lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, giáo dục và du lịch.

• Người Hàn Quốc đã tạo nên tòa tháp vô hình độc nhất trên thế giới như thế nào?
• Phát hiện 6 tòa tháp trên Mặt Trăng: Nghi ngờ là công trình của người ngoài hành tinh
• Arab Saudi xây tháp chọc trời cao nhất thế giới